Jak skonstruowany jest kontrakt piłkarski? Ważna znajomość dokumentów

Właściwie od zarania profesjonalnej piłki nożnej można było dostrzec wśród kibiców tego sportu zainteresowanie. Tak, jak kibice obecnie ekscytują się plotkami na temat możliwego przejścia Kyliana Mbappe do Realu Madryt, tak kiedyś – być może – powodem podobnej ekscytacji był transfer Williego Groves’a z West Bromwich Albion do Aston Villi za sto funtów, co odpowiadałoby obecnie kwocie dziesięciu tysięcy funtów, wręcz znikomej w porównaniu do obecnych kwot transferowych. Świadczy to o gwałtownym wzroście, w miarę rośnięcia popularności piłki nożnej, kwot płaconych przez kluby za zawodników, z czym w parze idą oczywiście ich zarobki, sięgające nawet setek milionów dolarów w skali rocznej. Jednakże, gdy w przypadku kibiców te kwoty mogą być głównie okazją do bardziej wytężonego śledzenia rynku transferowego, dla osób odpowiedzialnych w klubach za rekrutację zawodników – od dyrektorów sportowych po prawników przygotowujących umowy – sytuacja ta powinna być sygnałem do jeszcze większej uważności przy przygotowywaniu umów i negocjacjach z zawodnikiem oraz jego przedstawicielami. Nieocenioną pomoc w tym zakresie stanowi znajomość konstrukcji kontraktu piłkarskiego oraz dokumentów i zasad ją regulujących.

Zanim przejdziemy jednak do nich, zaznajomić należy się z regulacjami prawa stanowionego w zakresie umów między podmiotami prawa cywilnego. Głównym aktem prawnym, regulującym to zagadnienie jest Kodeks Cywilny, w szczególności jego księga trzecia, traktująca o zobowiązaniach między podmiotami. Kluczowe w kwestii kontraktu piłkarskiego są jednak artykuły 353 i 353 (1) KC, regulujące – odpowiednio – definicję zobowiązania oraz zasadę swobody umów. Zobowiązanie określone jest jako polegające na tym, iż “wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić”. Może ono polegać na działaniu, jak i na zaniechaniu działania. Zasada swobody umów z kolei stanowi, iż stosunek prawny może być ułożony przez strony według własnego ich uznania, pod trzema warunkami: zgodności z naturą stosunku, zgodności z prawem oraz z zasadami współżycia społecznego.

Kontrakt piłkarski i potrzebne dokumenty

Dokumenty określające zasady rządzące kontraktem piłkarza profesjonalnego możemy podzielić na dwie grupy – dokumentów macierzystych oraz dokumentów opierających się na nich. Do pierwszej zaliczyć można wydawany corocznie przez FIFA dokument Regulations on the Status and Transfer of Players, skrótowo nazywany RSTP. Jest to główne źródło wiążących regulacji w zakresie statusu, kontraktów zawodników oraz transferów zawodników między klubami, będące podstawą dla aktów krajowych związków piłkarskich w tym zakresie, na co wskazuje pkt. 1 rozdziału pierwszego dokumentu, a co uszczegóławia artykuł 3 RSTP wskazujący na artykuły, które muszą zostać zamieszczone w regulacjach danych federacji bez jakichkolwiek modyfikacji, oraz artykuły, których postanowienia muszą zostać odzwierciedlone w sposób odpowiedni, nie bezpośrednio. Wskazany jest również termin dla federacji na implementację postanowień RSTP, wynoszący trzy lata. RSTP szczegółowo omawia kwestie związane z zawodnikami w zakresie: statusu zawodników, w tym kobiet i zawodników niepełnoletnich, ich rejestracji, stabilności kontraktowej i zerwania kontraktu, a także kwestii jurysdykcyjnych w zakresie spraw związanych z kontraktem zawodnika. W skład dokumentu wchodzą również aneksy dotyczące, na przykład, zasad zatrudniania trenerów, statusu i transferu zawodników futsalowych i tymczasowych rozwiązań wprowadzonych w związku z inwazją Rosji na Ukrainę. Przestrzeganie jego zapisów – jak i dokumentów opierających się na nim – jest konieczne dla kontraktu piłkarskiego do uznania jego ważności. Należy także nadmienić, że FIFA wydała również dokument regulujący kwestie dotyczące agentów piłkarskich w zakresie reguł ogólnych, zasad zostawania agentem piłkarskim, działania agenta piłkarskiego oraz praw jego klientów w związku z tym – FIFA Football Agent Regulations.

Dokument Regulations on the Status and Transfer of Players, jak wcześniej wspomniano, stanowi niejako podstawę dla krajowych regulacji dotyczących zagadnień kontraktu i transferu piłkarza. Obecnie normą jest korzystanie z nich w ramach działań wewnątrzfederacyjnych, przenosząc się na grunt RSTP w przypadku problemu trudnego do rozwiązania z pomocą dokumentów krajowych, bądź na szczeblu międzynarodowym. Możemy wyróżnić dwa takie akty, wydane przez Polski Związek Piłki Nożnej – Uchwałę nr VIII/124 z dnia 14 lipca 2015 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie statusu zawodników oraz zasad zmian przynależności klubowej oraz Uchwałę nr VI/90 z dnia 16 czerwca 2023 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej – Minimalne wymagania dla standardowych kontraktów zawodników w sektorze zawodowej piłki nożnej.

Jak to wygląda w Polskim Związku Piłki Nożnej?

Uchwała nr VIII/124, Zarządu PZPN z dnia 14 lipca 2015 roku zawiera regulacje w takich aspektach, jak status zawodników, ich zgłaszanie oraz zatwierdzanie tychże zgłoszeń, zmiany przynależności klubowej przez zawodników, a także tryb ich uprawniania do gry – w tym cudzoziemców. W miarę lektury uchwały dostrzec można podobieństwo jej regulacji do tych zawartych w RSTP – przeniesione są na polski “grunt”, odpowiednio w zakresie ściśle dotyczącym rozgrywek, klubów i zawodników uczestniczących w polskim systemie piłki nożnej. Można więc uznać przepisy tej uchwały za implementujące rozwiązania RSTP w polskim systemie piłki nożnej, w zakresie wskazanym w art. 1 (Scope), pkt. 3 dokumentu.

Kolejnym wydanym przez Polski Związek Piłki Nożnej dokumentem, poruszającym zagadnienie kontraktów zawodniczych jest Uchwała nr VI/90 Zarządu PZPN z dnia 16 czerwca 2023 roku – Minimalne wymagania dla standardowych kontraktów zawodników w sektorze zawodowej piłki nożnej, będąca następczynią Uchwały nr III/54 z dnia 27 marca 2015 roku o tym samym tytule. Jej celem, zgodnie z art. 1 Uchwały, jest “ustanowienie minimalnych wymagań dla standardowych kontraktów zawodników w sektorze zawodowej piłki nożnej, zarejestrowanych do Klubów będących członkami PZPN”. Uchwała nr VI/90 stanowi implementację porozumienia dotyczącego minimalnych wymagań dla standardowych kontraktów zawodników w sektorze zawodowej piłki nożnej na terenie Unii Europejskiej oraz pozostałym terytorium UEFA, zawartego między UEFA, stowarzyszeniem EPFL (Europejskie Zawodowe Ligi Piłkarskie), Europejskim Stowarzyszeniem Klubów (ECA) oraz FIFPro – czyli reprezentacjami wszystkich zainteresowanych stron. Uchwała, złożona z osiemnastu artykułów, porusza kwestie dopuszczalności zawarcia kontraktu, jego przedłużenia, świadczeń dla Zawodnika w trakcie jego niezdolności do gry, kontraktów zawodniczek i zawodników niepełnoletnich, szeroko pojętej stabilności kontraktowej, regulaminów wewnątrz klubowych oraz nadzoru PZPN nad zawieraniem kontraktów. Przede wszystkim, uchwała określa jednak elementy kontraktu oraz obowiązki zawodnika oraz klubu z niego wynikające, zawarte w artykule siódmym. Wymienione są są najważniejsze prawa i obowiązki stron, które muszą być zawarte w kontrakcie oraz elementy, które musi on zawierać pod rygorem nieważności jak i zawierać powinien. Zgodnie z nazwą uchwały, a także art. 2 pkt. 1 i 2 tejże, postanowienia Kontraktu nie mogą być sprzeczne z jej treścią oraz nie mogą być mniej korzystne niż przepisy Uchwały, co czyni kontrakty niespełniające tych wymagań kontraktami nieważnymi – budzi to uzasadnione skojarzenie z zasadą uprzywilejowania pracownika, wskazaną w art. 18 Kodeksu Pracy, gdyż kontrakt może być zawarty także w formie umowy o pracę.

Przydatnym narzędziem do zrozumienia opisanej w Uchwale nr VI/90 konstrukcji profesjonalnego kontraktu piłkarskiego jest Projekt Wzorcowego Kontraktu, opracowany w 2015 roku przez Komisję Dialogu Społecznego PZPN. Projekt ten jest przez PZPN zalecany przy stosowaniu podczas opracowywania umów z nowymi zawodnikami, spełnia też wszystkie wymogi dla kontraktów, określone w uchwałach. Podczas, gdy kluby nie są nim związane, mogąc stosować opracowane przez siebie wzory kontraktów (poszerzone, na przykład, o dodatkowe klauzule), Projekt Wzorcowego Kontraktu może okazać się przydatnym narzędziem przy projektowaniu takowego jako, na przykład, wyznacznik dla obecności obowiązkowych elementów kontraktu.

Słowem podsumowania, w artykule określone zostały najważniejsze akty prawne i pozaprawne mające wpływ na kształt kontraktu piłkarskiego. W dobie ciągłego wzrostu pieniędzy w obrocie na rynku transferowym, obydwie strony – zawodnicy i ich przedstawiciele, jak również kluby – powinny zadbać o jak najlepsze zabezpieczenie swoich roszczeń i zobowiązań w kontrakcie piłkarskim, w czym nieoceniona jest znajomość dokumentów regulujących.

Juliusz Sandelewski